سوره نساء آيه 69
متن آيه :
وَمَن يُطِعِ اللّهَ وَالرَّسُولَ فَأُوْلَئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللّهُ عَلَيْهِم مِّنَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ وَالشُّهَدَاء وَالصَّالِحِينَ وَحَسُنَ أُولَئِكَ رَفِيقاً
ترجمه :
و كسي كه از خدا و پيغمبر ( با تسليم در برابر فرمان آنان و رضا به حكم ايشان ) اطاعت كند ، او ( در روز رستاخيز به بهشت رود و همراه و ) همنشين كساني خواهد بود كه ( مقرّبان درگاهند و ) خداوند بديشان نعمت ( هدايت ) داده است ( و مشمول الطاف خود نموده است و بزرگواري خويش را بر آنان تمام كرده است . آن مقرّباني كه او همدمشان خواهد بود ، عبارتند ) از پيغمبران و راستروان ( و راستگوياني كه پيغمبران را تصديق كردند و بر راه آنان رفتند ) و شهيدان ( يعني آنان كه خود را در راه خدا فدا كردند ) و شايستگان ( يعني ساير بندگاني كه درون و بيرونشان به زيور طاعت و عبادت آراسته شد ) ، و آنان چه اندازه دوستان خوبي هستند !
توضيحات :
« وَ حَسُنَ أُوْلئِكَ رَفِيقاً » : آنان چه دوستان نيكو و خوبيند . واژه ( رَفِيقاً ) تمييز يا حال است ، و تقدير چنين است كه : مِن جِهَةِ كَوْنِهِمْ رُفَقَآءَ لِلْمُطِيعِينَ ؛ يا اين كه : حالَ كَوْنِهِمْ رُفَقَآءَ لِلْمُطِيعِينَ . علّت مفرد آمدن رفيق اين است كه در وزن ( فَعيل ) مفرد و غيرمفرد يكسان است . يا در باب تمييز به مفرد اكتفاء شده است ، و . . .
متن آيه :
وَمَن يُطِعِ اللّهَ وَالرَّسُولَ فَأُوْلَئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللّهُ عَلَيْهِم مِّنَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ وَالشُّهَدَاء وَالصَّالِحِينَ وَحَسُنَ أُولَئِكَ رَفِيقاً
ترجمه :
و كسي كه از خدا و پيغمبر ( با تسليم در برابر فرمان آنان و رضا به حكم ايشان ) اطاعت كند ، او ( در روز رستاخيز به بهشت رود و همراه و ) همنشين كساني خواهد بود كه ( مقرّبان درگاهند و ) خداوند بديشان نعمت ( هدايت ) داده است ( و مشمول الطاف خود نموده است و بزرگواري خويش را بر آنان تمام كرده است . آن مقرّباني كه او همدمشان خواهد بود ، عبارتند ) از پيغمبران و راستروان ( و راستگوياني كه پيغمبران را تصديق كردند و بر راه آنان رفتند ) و شهيدان ( يعني آنان كه خود را در راه خدا فدا كردند ) و شايستگان ( يعني ساير بندگاني كه درون و بيرونشان به زيور طاعت و عبادت آراسته شد ) ، و آنان چه اندازه دوستان خوبي هستند !
توضيحات :
« وَ حَسُنَ أُوْلئِكَ رَفِيقاً » : آنان چه دوستان نيكو و خوبيند . واژه ( رَفِيقاً ) تمييز يا حال است ، و تقدير چنين است كه : مِن جِهَةِ كَوْنِهِمْ رُفَقَآءَ لِلْمُطِيعِينَ ؛ يا اين كه : حالَ كَوْنِهِمْ رُفَقَآءَ لِلْمُطِيعِينَ . علّت مفرد آمدن رفيق اين است كه در وزن ( فَعيل ) مفرد و غيرمفرد يكسان است . يا در باب تمييز به مفرد اكتفاء شده است ، و . . .
سوره نساء آيه 70
متن آيه :
ذَلِكَ الْفَضْلُ مِنَ اللّهِ وَكَفَى بِاللّهِ عَلِيماً
ترجمه :
اين ( منزلت بزرگي كه به مطيعان فرمان خدا و پيغمبر داده مي‌شود ) موهبتي از سوي خدا ( براي ايشان ) است و ( خداوند باخبر از اعمال بندگان است و پاداش ايشان را به بهترين وجه مي‌دهد ، و براي بندگاني كه راه طاعت او مي‌پويند و رضاي وي مي‌جويند ) كافي است كه خدا آگاه باشد .
توضيحات :
« ذلِكَ الْفَضْلُ مِنَ اللهِ » : ذلِكَ مبتدا ، و فَضْل عطف بيان ، و مِنَ اللهِ خبر است . يا اين كه فَضْل خبر اوّل و مِنَ اللهِ خبر دوم است .
متن آيه :
ذَلِكَ الْفَضْلُ مِنَ اللّهِ وَكَفَى بِاللّهِ عَلِيماً
ترجمه :
اين ( منزلت بزرگي كه به مطيعان فرمان خدا و پيغمبر داده مي‌شود ) موهبتي از سوي خدا ( براي ايشان ) است و ( خداوند باخبر از اعمال بندگان است و پاداش ايشان را به بهترين وجه مي‌دهد ، و براي بندگاني كه راه طاعت او مي‌پويند و رضاي وي مي‌جويند ) كافي است كه خدا آگاه باشد .
توضيحات :
« ذلِكَ الْفَضْلُ مِنَ اللهِ » : ذلِكَ مبتدا ، و فَضْل عطف بيان ، و مِنَ اللهِ خبر است . يا اين كه فَضْل خبر اوّل و مِنَ اللهِ خبر دوم است .
سوره نساء آيه 71
متن آيه :
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ خُذُواْ حِذْرَكُمْ فَانفِرُواْ ثُبَاتٍ أَوِ انفِرُواْ جَمِيعاً
ترجمه :
اي كساني كه ايمان آورده‌ايد ! احتياط نمائيد و آمادگي خود را ( براي مقابله با دشمنان ) حفظ كنيد ، و ( برابر تاكتيك زمان و مكان ) دسته دسته يا همگي با هم ( به سوي جنگ ) بيرون رويد .
توضيحات :
« حِذْر » : احتياط . آماده باش . سلاح و ابزار . « إِنفِرُوا » : بيرون رويد . « ثُبَات » : جمع مؤنّث سالم ثُبَة از ماده ( ثَبْي ) ، دسته‌ها ، گروهها . حال ضمير ( و ) در ( إِنفِرُوا ) اوّل است . « جَمِيعاً » : همگي ، حال ضمير ( و ) در ( إِنفِرُوا ) دوم است .
سوره نساء آيه 72
متن آيه :
وَإِنَّ مِنكُمْ لَمَن لَّيُبَطِّئَنَّ فَإِنْ أَصَابَتْكُم مُّصِيبَةٌ قَالَ قَدْ أَنْعَمَ اللّهُ عَلَيَّ إِذْ لَمْ أَكُن مَّعَهُمْ شَهِيداً
ترجمه :
در ميان شما گروهي هستند كه ( منافقند و خويشتن را جزو شما قلمداد مي‌نمايند و به جهاد نمي‌روند و ) سستي مي‌كنند و ديگران را نيز سست مي‌نمايند و از جنگ بازمي‌دارند . پس اگر مصيبتي به شما رسيد ( طعنه‌زنان ) مي‌گويند : به راستي خداوند به ما لطف فرمود كه جزو آنان ( در جنگ ) شركت نداشتيم .
توضيحات :
« مَنْ » : كسي كه . در اينجا مراد گروه منافقاني است كه به زبان ، خود را مسلمان مي‌دانستند ، و ( مِنكُمْ ) بيانگر اين گفته بي‌محتواي آنان است . « يُبَطِّئَنَّ » : سستي و كندي مي‌كنند . ديگران را سست و كند مي‌سازند . « شَهِيداً » : حاضر .
متن آيه :
وَإِنَّ مِنكُمْ لَمَن لَّيُبَطِّئَنَّ فَإِنْ أَصَابَتْكُم مُّصِيبَةٌ قَالَ قَدْ أَنْعَمَ اللّهُ عَلَيَّ إِذْ لَمْ أَكُن مَّعَهُمْ شَهِيداً
ترجمه :
در ميان شما گروهي هستند كه ( منافقند و خويشتن را جزو شما قلمداد مي‌نمايند و به جهاد نمي‌روند و ) سستي مي‌كنند و ديگران را نيز سست مي‌نمايند و از جنگ بازمي‌دارند . پس اگر مصيبتي به شما رسيد ( طعنه‌زنان ) مي‌گويند : به راستي خداوند به ما لطف فرمود كه جزو آنان ( در جنگ ) شركت نداشتيم .
توضيحات :
« مَنْ » : كسي كه . در اينجا مراد گروه منافقاني است كه به زبان ، خود را مسلمان مي‌دانستند ، و ( مِنكُمْ ) بيانگر اين گفته بي‌محتواي آنان است . « يُبَطِّئَنَّ » : سستي و كندي مي‌كنند . ديگران را سست و كند مي‌سازند . « شَهِيداً » : حاضر .
سوره نساء آيه 73
متن آيه :
وَلَئِنْ أَصَابَكُمْ فَضْلٌ مِّنَ الله لَيَقُولَنَّ كَأَن لَّمْ تَكُن بَيْنَكُمْ وَبَيْنَهُ مَوَدَّةٌ يَا لَيتَنِي كُنتُ مَعَهُمْ فَأَفُوزَ فَوْزاً عَظِيماً
ترجمه :
و اگر رحمت خدا دربرتان گرفت ( و پيروزي و غنيمتي به شما دست داد ) درست مثل اين كه هرگز ميان شما و ايشان مودّت و دوستي نبوده ، مي‌گويند : اي كاش ! ما هم با آنان مي‌بوديم و ( از اين پيروزي و دستاورد فراوانِ غنيمت ) بسي بهره مي‌برديم .
توضيحات :
« يَا لَيْتَني كُنتُ مَعَهُمْ » : اي كاش با آنان مي‌بوديم ! البتّه آرزوي بودنشان به خاطر عزّت اسلام نبود ، بلكه براي طلب مال دنيا بود .
متن آيه :
وَلَئِنْ أَصَابَكُمْ فَضْلٌ مِّنَ الله لَيَقُولَنَّ كَأَن لَّمْ تَكُن بَيْنَكُمْ وَبَيْنَهُ مَوَدَّةٌ يَا لَيتَنِي كُنتُ مَعَهُمْ فَأَفُوزَ فَوْزاً عَظِيماً
ترجمه :
و اگر رحمت خدا دربرتان گرفت ( و پيروزي و غنيمتي به شما دست داد ) درست مثل اين كه هرگز ميان شما و ايشان مودّت و دوستي نبوده ، مي‌گويند : اي كاش ! ما هم با آنان مي‌بوديم و ( از اين پيروزي و دستاورد فراوانِ غنيمت ) بسي بهره مي‌برديم .
توضيحات :
« يَا لَيْتَني كُنتُ مَعَهُمْ » : اي كاش با آنان مي‌بوديم ! البتّه آرزوي بودنشان به خاطر عزّت اسلام نبود ، بلكه براي طلب مال دنيا بود .
سوره نساء آيه 74
متن آيه :
فَلْيُقَاتِلْ فِي سَبِيلِ اللّهِ الَّذِينَ يَشْرُونَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا بِالآخِرَةِ وَمَن يُقَاتِلْ فِي سَبِيلِ اللّهِ فَيُقْتَلْ أَو يَغْلِبْ فَسَوْفَ نُؤْتِيهِ أَجْراً عَظِيماً
ترجمه :
بايد در راه خدا كساني جنگ كنند كه زندگي دنيا را به آخرت مي‌فروشند ( و فاني را با باقي معاوضه مي‌كنند ) . و هر كس در راه خدا بجنگد و كشته شود و يا اين كه پيروز گردد ، ( در هر دو صورت در آخرت ) پاداش بزرگي بدو مي‌دهيم .
توضيحات :
« فَلْيُقَاتِلْ » : بايد جنگ كند و به پيكار پردازد . « الَّذِينَ » : فاعل فَلْيُقاتِلْ است . « يَشْرُونَ » : مي‌فروشند . فعل ثلاثي مجرّد و از باب دوم است .
متن آيه :
فَلْيُقَاتِلْ فِي سَبِيلِ اللّهِ الَّذِينَ يَشْرُونَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا بِالآخِرَةِ وَمَن يُقَاتِلْ فِي سَبِيلِ اللّهِ فَيُقْتَلْ أَو يَغْلِبْ فَسَوْفَ نُؤْتِيهِ أَجْراً عَظِيماً
ترجمه :
بايد در راه خدا كساني جنگ كنند كه زندگي دنيا را به آخرت مي‌فروشند ( و فاني را با باقي معاوضه مي‌كنند ) . و هر كس در راه خدا بجنگد و كشته شود و يا اين كه پيروز گردد ، ( در هر دو صورت در آخرت ) پاداش بزرگي بدو مي‌دهيم .
توضيحات :
« فَلْيُقَاتِلْ » : بايد جنگ كند و به پيكار پردازد . « الَّذِينَ » : فاعل فَلْيُقاتِلْ است . « يَشْرُونَ » : مي‌فروشند . فعل ثلاثي مجرّد و از باب دوم است .
سوره نساء آيه 75
متن آيه :
وَمَا لَكُمْ لاَ تُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللّهِ وَالْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاء وَالْوِلْدَانِ الَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا أَخْرِجْنَا مِنْ هَذِهِ الْقَرْيَةِ الظَّالِمِ أَهْلُهَا وَاجْعَل لَّنَا مِن لَّدُنكَ وَلِيّاً وَاجْعَل لَّنَا مِن لَّدُنكَ نَصِيراً
ترجمه :
چرا بايد در راه خدا و ( نجات ) مردان و زنان و كودكان درمانده و بيچاره‌اي نجنگيد كه ( فرياد برمي‌آورند و ) مي‌گويند : پروردگارا ! ما را از اين شهر و دياري كه ساكنان آن ستمكارند ( و بر ما بيچارگان ستم روا مي‌دارند ) خارج ساز ، و از جانب خود سرپرست و حمايتگري براي ما پديد آور ، و از سوي خود ياوري برايمان قرار بده ( تا ما را ياري كند و از دست ظالمان برهاند ) .
توضيحات :
« مَا لَكُمْ » : شما را چه رسيده است ؟ كي سزاوار شما است ؟ « الْمُسْتَضْعَفِينَ » : كساني كه بر اثر ستم يا فشار ديگران ، از نظر فرهنگي ، اقتصادي ، اجتماعي ، و غيره تضعيف شده باشند و تاب و توان مبارزه آن چناني برايشان نمانده باشد . « الْوِلْدَان » : جمع وَليد : كودكان . بندگان . « الْقَرْيَة » : شهر . مراد مكّه به طور خاصّ و هرگونه شهر و دياري به طور عام است . « الظَّالِمِ أَهْلُهَا » : اهل آنجا ستمگرند . واژه ( ظالم ) صفت ( قرية ) و با توجّه به اهل مذكّر آمده است . و واژه ( اهل ) فاعل ( ظالم ) است .
متن آيه :
وَمَا لَكُمْ لاَ تُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللّهِ وَالْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاء وَالْوِلْدَانِ الَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا أَخْرِجْنَا مِنْ هَذِهِ الْقَرْيَةِ الظَّالِمِ أَهْلُهَا وَاجْعَل لَّنَا مِن لَّدُنكَ وَلِيّاً وَاجْعَل لَّنَا مِن لَّدُنكَ نَصِيراً
ترجمه :
چرا بايد در راه خدا و ( نجات ) مردان و زنان و كودكان درمانده و بيچاره‌اي نجنگيد كه ( فرياد برمي‌آورند و ) مي‌گويند : پروردگارا ! ما را از اين شهر و دياري كه ساكنان آن ستمكارند ( و بر ما بيچارگان ستم روا مي‌دارند ) خارج ساز ، و از جانب خود سرپرست و حمايتگري براي ما پديد آور ، و از سوي خود ياوري برايمان قرار بده ( تا ما را ياري كند و از دست ظالمان برهاند ) .
توضيحات :
« مَا لَكُمْ » : شما را چه رسيده است ؟ كي سزاوار شما است ؟ « الْمُسْتَضْعَفِينَ » : كساني كه بر اثر ستم يا فشار ديگران ، از نظر فرهنگي ، اقتصادي ، اجتماعي ، و غيره تضعيف شده باشند و تاب و توان مبارزه آن چناني برايشان نمانده باشد . « الْوِلْدَان » : جمع وَليد : كودكان . بندگان . « الْقَرْيَة » : شهر . مراد مكّه به طور خاصّ و هرگونه شهر و دياري به طور عام است . « الظَّالِمِ أَهْلُهَا » : اهل آنجا ستمگرند . واژه ( ظالم ) صفت ( قرية ) و با توجّه به اهل مذكّر آمده است . و واژه ( اهل ) فاعل ( ظالم ) است .
سوره نساء آيه 76
متن آيه :
الَّذِينَ آمَنُواْ يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللّهِ وَالَّذِينَ كَفَرُواْ يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ الطَّاغُوتِ فَقَاتِلُواْ أَوْلِيَاء الشَّيْطَانِ إِنَّ كَيْدَ الشَّيْطَانِ كَانَ ضَعِيفاً
ترجمه :
كساني كه ايمان آورده‌اند ، در راه يزدان مي‌جنگند ، و كساني كه كفرپيشه‌اند ، در راه شيطان مي‌جنگند . پس با ياران شيطان بجنگيد . بيگمان نيرنگ شيطان هميشه ضعيف بوده است .
توضيحات :
« الطَّاغُوت » : در اينجا مراد شيطان است كه انسان را به كفر و طغيان مي‌خواند .
متن آيه :
الَّذِينَ آمَنُواْ يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللّهِ وَالَّذِينَ كَفَرُواْ يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ الطَّاغُوتِ فَقَاتِلُواْ أَوْلِيَاء الشَّيْطَانِ إِنَّ كَيْدَ الشَّيْطَانِ كَانَ ضَعِيفاً
ترجمه :
كساني كه ايمان آورده‌اند ، در راه يزدان مي‌جنگند ، و كساني كه كفرپيشه‌اند ، در راه شيطان مي‌جنگند . پس با ياران شيطان بجنگيد . بيگمان نيرنگ شيطان هميشه ضعيف بوده است .
توضيحات :
« الطَّاغُوت » : در اينجا مراد شيطان است كه انسان را به كفر و طغيان مي‌خواند .
سوره نساء آيه 77
متن آيه :
أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ قِيلَ لَهُمْ كُفُّواْ أَيْدِيَكُمْ وَأَقِيمُواْ الصَّلاَةَ وَآتُواْ الزَّكَاةَ فَلَمَّا كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقِتَالُ إِذَا فَرِيقٌ مِّنْهُمْ يَخْشَوْنَ النَّاسَ كَخَشْيَةِ اللّهِ أَوْ أَشَدَّ خَشْيَةً وَقَالُواْ رَبَّنَا لِمَ كَتَبْتَ عَلَيْنَا الْقِتَالَ لَوْلا أَخَّرْتَنَا إِلَى أَجَلٍ قَرِيبٍ قُلْ مَتَاعُ الدَّنْيَا قَلِيلٌ وَالآخِرَةُ خَيْرٌ لِّمَنِ اتَّقَى وَلاَ تُظْلَمُونَ فَتِيلاً
ترجمه :
آيا نمي‌بيني ( اي محمّد و تعجّب نمي‌كني از ) كساني كه ( پيش از آن كه اجازه جنگ صادر شود ، نسبت به جنگ علاقه نشان مي‌دادند و هر چند ) بديشان گفته مي‌شد : ( وقت جهاد فرا نرسيده است ؛ ) دست از جنگ بداريد و نماز را برپا داريد و زكات مال بدر كنيد ( در ظاهر شتاب مي‌كردند و گوششان به كسي بدهكار نبود ) . امّا وقتي كه جنگ بر آنان واجب گرديد ( و فرمان جهاد داده شد ) بدين هنگام دسته‌اي از ايشان از مردم همان گونه ترسيدند و هراس برداشتند كه از خدا ترس و هراس داشتند ! و بلكه بيشتر هم دچار خوف و وحشت شدند ! و گفتند : پروردگارا ! چرا ( بدين زودي ) جنگ را بر ما واجب كردي ؟ چه مي‌شد اگر به ما فرصت بيشتري مي‌دادي ( تا از لذائذ دنيا بهره مي‌گرفتيم ؟ ) . بگو : كالاي دنيا اندك است و آخرت براي كسي كه پرهيزگار باشد بهتر است ، ( و جزاي شما داده شود ) و كمترين ستمي به شما نشود .
توضيحات :
« كُفُّوا أَيْدِيَكُم » : دست نگاه داريد . دست بكشيد . « فَرِيق » : گروه . دسته . « أَشَدَّ خَشْيَةً » : بلكه ترس بيشتري . ( أَشَدَّ ) مجرور است و چون غيرمنصرف است فتحه به جاي كسره به كار رفته است و عطف بر ( اللهِ ) است . و ( خَشْيَةً ) تمييز است . « أَجَل » : مدّت . « فَتِيلاً » : رشته‌گونه‌اي كه در شكاف هسته خرما وجود دارد ( نگا : نساء / 49 ) .
متن آيه :
أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ قِيلَ لَهُمْ كُفُّواْ أَيْدِيَكُمْ وَأَقِيمُواْ الصَّلاَةَ وَآتُواْ الزَّكَاةَ فَلَمَّا كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقِتَالُ إِذَا فَرِيقٌ مِّنْهُمْ يَخْشَوْنَ النَّاسَ كَخَشْيَةِ اللّهِ أَوْ أَشَدَّ خَشْيَةً وَقَالُواْ رَبَّنَا لِمَ كَتَبْتَ عَلَيْنَا الْقِتَالَ لَوْلا أَخَّرْتَنَا إِلَى أَجَلٍ قَرِيبٍ قُلْ مَتَاعُ الدَّنْيَا قَلِيلٌ وَالآخِرَةُ خَيْرٌ لِّمَنِ اتَّقَى وَلاَ تُظْلَمُونَ فَتِيلاً
ترجمه :
آيا نمي‌بيني ( اي محمّد و تعجّب نمي‌كني از ) كساني كه ( پيش از آن كه اجازه جنگ صادر شود ، نسبت به جنگ علاقه نشان مي‌دادند و هر چند ) بديشان گفته مي‌شد : ( وقت جهاد فرا نرسيده است ؛ ) دست از جنگ بداريد و نماز را برپا داريد و زكات مال بدر كنيد ( در ظاهر شتاب مي‌كردند و گوششان به كسي بدهكار نبود ) . امّا وقتي كه جنگ بر آنان واجب گرديد ( و فرمان جهاد داده شد ) بدين هنگام دسته‌اي از ايشان از مردم همان گونه ترسيدند و هراس برداشتند كه از خدا ترس و هراس داشتند ! و بلكه بيشتر هم دچار خوف و وحشت شدند ! و گفتند : پروردگارا ! چرا ( بدين زودي ) جنگ را بر ما واجب كردي ؟ چه مي‌شد اگر به ما فرصت بيشتري مي‌دادي ( تا از لذائذ دنيا بهره مي‌گرفتيم ؟ ) . بگو : كالاي دنيا اندك است و آخرت براي كسي كه پرهيزگار باشد بهتر است ، ( و جزاي شما داده شود ) و كمترين ستمي به شما نشود .
توضيحات :
« كُفُّوا أَيْدِيَكُم » : دست نگاه داريد . دست بكشيد . « فَرِيق » : گروه . دسته . « أَشَدَّ خَشْيَةً » : بلكه ترس بيشتري . ( أَشَدَّ ) مجرور است و چون غيرمنصرف است فتحه به جاي كسره به كار رفته است و عطف بر ( اللهِ ) است . و ( خَشْيَةً ) تمييز است . « أَجَل » : مدّت . « فَتِيلاً » : رشته‌گونه‌اي كه در شكاف هسته خرما وجود دارد ( نگا : نساء / 49 ) .
سوره نساء آيه 78
متن آيه :
أَيْنَمَا تَكُونُواْ يُدْرِككُّمُ الْمَوْتُ وَلَوْ كُنتُمْ فِي بُرُوجٍ مُّشَيَّدَةٍ وَإِن تُصِبْهُمْ حَسَنَةٌ يَقُولُواْ هَذِهِ مِنْ عِندِ اللّهِ وَإِن تُصِبْهُمْ سَيِّئَةٌ يَقُولُواْ هَذِهِ مِنْ عِندِكَ قُلْ كُلًّ مِّنْ عِندِ اللّهِ فَمَا لِهَؤُلاء الْقَوْمِ لاَ يَكَادُونَ يَفْقَهُونَ حَدِيثاً
ترجمه :
هركجا باشيد ، مرگ شما را در مي‌يابد ، اگرچه در برجهاي محكم و استوار جايگزين باشيد . ( اين ترسويان منافق ) اگر خير و خوبي ( از قبيل پيروزي و غنيمت ) بديشان رسد ، مي‌گويند : اين از سوي خدا است ؛ و اگر بدي و مصيبتي ( از قبيل خشكسالي و شكست ) بديشان رسد ، مي‌گويند : اين از ( شوم و نامباركي ) تو است ! ( بدانان ) بگو : همه ( آنچه از خوبي و بدي به شما مي‌رسد ) از سوي خدا است ( و برابر قضا و قدر حق تعالي و بر پايه نظام علّت و معلول انجام مي‌پذيرد ) . اين مردمان را چه شده است كه سخن نمي‌فهمند ( و منطق سرشان نمي‌شود ؟ ) .
توضيحات :
« بُرُوج » : بُرجها . باروها . « مُشَيَّدَة » : محكم . بلند . « لا يَكَادُونَ يَفْقَهُونَ » : نمي‌فهمند . درك مطلب نمي‌كنند ( نگا : بقره / 71 ) . « حَدِيثاً » : سخن .
متن آيه :
أَيْنَمَا تَكُونُواْ يُدْرِككُّمُ الْمَوْتُ وَلَوْ كُنتُمْ فِي بُرُوجٍ مُّشَيَّدَةٍ وَإِن تُصِبْهُمْ حَسَنَةٌ يَقُولُواْ هَذِهِ مِنْ عِندِ اللّهِ وَإِن تُصِبْهُمْ سَيِّئَةٌ يَقُولُواْ هَذِهِ مِنْ عِندِكَ قُلْ كُلًّ مِّنْ عِندِ اللّهِ فَمَا لِهَؤُلاء الْقَوْمِ لاَ يَكَادُونَ يَفْقَهُونَ حَدِيثاً
ترجمه :
هركجا باشيد ، مرگ شما را در مي‌يابد ، اگرچه در برجهاي محكم و استوار جايگزين باشيد . ( اين ترسويان منافق ) اگر خير و خوبي ( از قبيل پيروزي و غنيمت ) بديشان رسد ، مي‌گويند : اين از سوي خدا است ؛ و اگر بدي و مصيبتي ( از قبيل خشكسالي و شكست ) بديشان رسد ، مي‌گويند : اين از ( شوم و نامباركي ) تو است ! ( بدانان ) بگو : همه ( آنچه از خوبي و بدي به شما مي‌رسد ) از سوي خدا است ( و برابر قضا و قدر حق تعالي و بر پايه نظام علّت و معلول انجام مي‌پذيرد ) . اين مردمان را چه شده است كه سخن نمي‌فهمند ( و منطق سرشان نمي‌شود ؟ ) .
توضيحات :
« بُرُوج » : بُرجها . باروها . « مُشَيَّدَة » : محكم . بلند . « لا يَكَادُونَ يَفْقَهُونَ » : نمي‌فهمند . درك مطلب نمي‌كنند ( نگا : بقره / 71 ) . « حَدِيثاً » : سخن .
سوره نساء آيه 79
متن آيه :
مَّا أَصَابَكَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللّهِ وَمَا أَصَابَكَ مِن سَيِّئَةٍ فَمِن نَّفْسِكَ وَأَرْسَلْنَاكَ لِلنَّاسِ رَسُولاً وَكَفَى بِاللّهِ شَهِيداً
ترجمه :
( اي پيغمبر ! ) آنچه از خير و خوبي ( از قبيل : رفاه و نعمت و عافيت و سلامت ) به تو مي‌رسد ، از ( فضل ) خدا ( بر تو ) است ؛ و آنچه بلا و بدي ( از قبيل : سختي و بيماري و درد و رنج ) به تو مي‌رسد از خود تو است ( و به سبب قصور و گناهي است كه مرتكب شده‌اي ) . ما شما را به عنوان پيغمبري براي ( هدايت همه ) مردم فرستاده‌ايم ، و كافي است كه خداوند گواه ( بر تبليغ تو و پذيرش يا عدم پذيرش آنان ) باشد .
توضيحات :
« فَمِن نَّفْسِكَ » : از خود تو است . خطاب در اينجا به پيغمبر است و مراد تصوير نفس بشري است كه نسبت به « خوب » و « بد » بي‌تفاوت آفريده نشده است ، و الاّ از آن حضرت چيزي كه سيّئه و گناه باشد ، به وقوع نپيوسته است .
سوره نساء آيه 80
متن آيه :
مَّنْ يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللّهَ وَمَن تَوَلَّى فَمَا أَرْسَلْنَاكَ عَلَيْهِمْ حَفِيظاً
ترجمه :
هر كه از پيغمبر اطاعت كند ، در حقيقت از خدا اطاعت كرده است ( چرا كه پيغمبر جز به چيزي دستور نمي‌دهد كه خدا بدان دستور داده باشد ، و جز از چيزي نهي نمي‌كند كه خدا از آن نهي كرده باشد ) و هر كه ( به اوامر و نواهي تو ) پشت كند ( خودش مسؤول است و باك نداشته باش ) ما شما را به عنوان مراقب ( احوال ) و نگهبان ( اعمال ) آنان نفرستاده‌ايم ( بلكه بر رسولان پيام باشد و بس ) .
توضيحات :
« تَوَلَّيا » : پشت كرد . روي بتافت . « حَفِيظاً » : محافظ . مراقب .
سوره نساء آيه 81
متن آيه :
وَيَقُولُونَ طَاعَةٌ فَإِذَا بَرَزُواْ مِنْ عِندِكَ بَيَّتَ طَآئِفَةٌ مِّنْهُمْ غَيْرَ الَّذِي تَقُولُ وَاللّهُ يَكْتُبُ مَا يُبَيِّتُونَ فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ وَتَوَكَّلْ عَلَى اللّهِ وَكَفَى بِاللّهِ وَكِيلاً
ترجمه :
( اين گروه متردّد ) مي‌گويند : ( از اوامر و نواهي تو فرمانبرداري و ) اطاعت ( مي‌شود ) . ولي هنگامي كه از پيش تو برخاستند و رفتند ، دسته‌اي از آنان در خفاء چيزي را تدارك مي‌بينند كه مخالف آن ( اوامر و نواهي و ) چيزهائي است كه تو مي‌گوئي ( و ايشان را بدانها گوشزد مي‌نمائي ) ! خداوند چيزهائي را كه در خفاء تدارك مي‌بينند و به چاره‌جوئي مي‌نشينند بر آنان ( در صحيفه اعمالشان ) مي‌نويسد ( و روزي ، پادافره و جزايشان را مي‌دهد ) . پس بدانان اعتنائي مكن ( و از نقشه خائنانه ايشان باكي به خود راه مده ) و به خدا توكّل كن ( و كار و بار خويش را بدو تفويض نما ) و كافي است كه خدا وكيل و حافظ ( تو ) باشد .
توضيحات :
« طَاعَةٌ » : سمعاً و طاعةً . فرمانبرداريم . خبر مبتداي محذوفي است و تقدير آن چنين است : أَمْرُنَا طَاعَة . « بَرَزُوا » : بيرون رفتند . خارج شدند . « بَيَّتَ » : در خفاء چاره‌جوئي كرد . در شب تدبير و چاره‌انديشي كرد . « أَعْرِضْ عَنْهُمْ » : بديشان اعتناء مكن .
سوره نساء آيه 82
متن آيه :
أَفَلاَ يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَلَوْ كَانَ مِنْ عِندِ غَيْرِ اللّهِ لَوَجَدُواْ فِيهِ اخْتِلاَفاً كَثِيراً
ترجمه :
آيا ( اين منافقان ) درباره قرآن نمي‌انديشند ( و معاني و مفاهيم آن را بررسي و وارسي نمي‌كنند تا به وجوب طاعت خدا و پيروي امر تو پي ببرند و بدانند كه اين كتاب به سبب ائتلاف معاني و احكامي كه در بر دارد و اين كه بخشي از آن مؤيّد بخش ديگري است ، از سوي خدا نازل شده است ؟ ) و اگر از سوي غيرخدا آمده بود در آن تناقضات و اختلافات فراواني پيدا مي‌كردند .
توضيحات :
« أَفَلا يَتَدَبَّرُونَ » : آيا بررسي نمي‌كنند و نمي‌انديشند ؟
سوره نساء آيه 83
متن آيه :
وَإِذَا جَاءهُمْ أَمْرٌ مِّنَ الأَمْنِ أَوِ الْخَوْفِ أَذَاعُواْ بِهِ وَلَوْ رَدُّوهُ إِلَى الرَّسُولِ وَإِلَى أُوْلِي الأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِينَ يَسْتَنبِطُونَهُ مِنْهُمْ وَلَوْلاَ فَضْلُ اللّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ لاَتَّبَعْتُمُ الشَّيْطَانَ إِلاَّ قَلِيلاً
ترجمه :
و هنگامي كه ( خبر ) كاري كه موجب نترسيدن يا ترسيدن است ( از قبيل : قوّت و ضعف ، و پيروزي و شكست ، و پيمان بستن با اين قبيله و گسستن از آن قبيله ) به آنان ( يعني منافقان يا مسلمانان ضعيف‌الايمان ) مي‌رسد ، آن را ( ميان مردم ) پخش و پراكنده مي‌كنند ( و اخبار را به گوش دشمنان مي‌رسانند ) . اگر اين گونه افراد ، سخن گفتن در اين‌باره را به پيغمبر و فرماندهان خود واگذارند ( و خبرهائي را كه مي‌شنوند فقط به مسؤولان امور گزارش دهند ) تنها كساني از اين خبر ايشان اطّلاع پيدا مي‌كنند كه اهل حلّ و عقدند و آنچه بايست از آن درك و فهم مي‌نمايند . اگر فضل و رحمت خدا شما را در بر نمي‌گرفت ( و شما را به اطاعت از خود و پيغمبرش ، و برگشت امور به پيغمبر و مسؤولان كشوري و لشكري خويش هدايت نمي‌كرد ) جز اندكي از شما همه از اهريمن پيروي مي‌كرديد .
توضيحات :
« الأَمْنِ وَ الْخَوْفِ » : در اينجا مراد از امن و خوف چيزهائي است كه موجب ترسيدن و نترسيدن مي‌گردند . از قبيل : صلح و جنگ ، پيروزي و شكست ، و . . . « أَذَاعُوا » : پخش كردند . شائع نمودند . « رَدُّوهُ » : آن را تفويض كردند . آن را ارجاع دادند . آن را گزارش نمودند . « يَسْتَنبِطُوُنَهُ » : آن را استخراج و استنباط مي‌كنند . آن را مي‌فهمند و از آن استفاده مي‌نمايند . « مِنْهُمْ » : از ايشان . مرجع ضمير ( هُمْ ) در عبارت : يَسْتَنبِطُونَهُ مِنْهُمْ ، پيغمبر و اولي‌الامر است .
سوره نساء آيه 84
متن آيه :
فَقَاتِلْ فِي سَبِيلِ اللّهِ لاَ تُكَلَّفُ إِلاَّ نَفْسَكَ وَحَرِّضِ الْمُؤْمِنِينَ عَسَى اللّهُ أَن يَكُفَّ بَأْسَ الَّذِينَ كَفَرُواْ وَاللّهُ أَشَدُّ بَأْساً وَأَشَدُّ تَنكِيلاً
ترجمه :
در راه خدا بجنگ ( حتي اگر هم تنها باشي و باك نداشته باش . چرا كه وعده نصرت و پيروزي به تو داده شده است ) . تو جز مسؤول ( اعمال ) خود نيستي . و مؤمنان را ( هم به جنگ دعوت كن و بدان ) ترغيب و تحريك نما . تا اين كه خداوند ( در پرتو شجاعت تو و شجاعت مؤمنان ) قدرت‌كافران را باز گيرد و ( شما را برابر اين وعده پيروز و مؤيّد گرداند . از قدرت و شكنجه كافران نترسيد و بدانيد كه ) قدرت خدا بيشتر و مجازات او سخت‌تر است .
توضيحات :
« حَرِّضْ » : ترغيب كن . تشجيع كن . « عَسَيا » : تا اين كه . « بَأْساً » : قوّت و قدرت . « تَنكِيلاً » : تنبيه . مجازات . از ماده نكال به معني : عذاب .
سوره نساء آيه 88
متن آيه :
فَمَا لَكُمْ فِي الْمُنَافِقِينَ فِئَتَيْنِ وَاللّهُ أَرْكَسَهُم بِمَا كَسَبُواْ أَتُرِيدُونَ أَن تَهْدُواْ مَنْ أَضَلَّ اللّهُ وَمَن يُضْلِلِ اللّهُ فَلَن تَجِدَ لَهُ سَبِيلاً
ترجمه :
شما ( اي مؤمنان ) چرا درباره منافقان دو دسته شده‌ايد ( و مي‌گوئيد : آيا آنان جزو مؤمنان يا از زمره كافرانند ؟ صحيح است با آنان بجنگيم يا نجنگيم ؟ قابل هدايتند يا اهل شقاوتند ؟ ) و حال آن كه خداوند به سبب اعمالشان ( افكار ) آنان را واژگونه كرده و به قهقراء برگردانده است ( و فرودگاه دلشان خراب گشته است و آمادگي فرود طائر قدسي ايمان را از دست داده است ) . آيا مي‌خواهيد كسي را هدايت نمائيد كه خداوند ( بر اثر كردار زشتش ) گمراهش كرده است ( و نعمت هدايت را از او گرفته است ) ؟ هر كه را خدا گمراه كند ، راهي براي او ( به سوي هدايت ) نخواهي يافت .
توضيحات :
« فِئَتَيْنِ » : دو دسته . حال ضمير ( كُمْ ) است ، يا خبر ( أَصْبَحْتُمْ ) محذوف است و تقدير چنين است : فَمَا لَكُمْ أَصْبَحْتُمْ فِي الْمُنَافِقِينَ فِئَتَيْنِ . « أَرْكَسَهُمْ » : آنان را واژگون و دگرگون نموده است . ايشان را بر اثر نفاق به سوي كفر برگشت داده است .
سوره نساء آيه 89
متن آيه :
وَدُّواْ لَوْ تَكْفُرُونَ كَمَا كَفَرُواْ فَتَكُونُونَ سَوَاء فَلاَ تَتَّخِذُواْ مِنْهُمْ أَوْلِيَاء حَتَّىَ يُهَاجِرُواْ فِي سَبِيلِ اللّهِ فَإِن تَوَلَّوْاْ فَخُذُوهُمْ وَاقْتُلُوهُمْ حَيْثُ وَجَدتَّمُوهُمْ وَلاَ تَتَّخِذُواْ مِنْهُمْ وَلِيّاً وَلاَ نَصِيراً
ترجمه :
( شما مي‌خواهيد چنين منافقاني هدايت يابند و ) آنان دوست مي‌دارند كه شما كافر شويد همان گونه كه خود كافر شده‌اند و ( در كفر با ايشان ) مساوي شويد . پس در اين صورت ياراني از ايشان نگيريد ( و آنان را از خود ندانيد ) تا آن گاه كه ( ايمان مي‌آورند و ) در راه خدا هجرت مي‌كنند ( و ايمان آوردن خود را با جهاد در راه اسلام ثابت مي‌دارند ) . ولي اگر از اين كار سر باز زدند ( و همچنان به دشمنانگي و اقدامات كافرانه خود بر ضدّ شما ادامه دادند ) آنان را هر كجا يافتيد بگيريد و ( اسير كنيد ، و در صورت لزوم بكشيد ، و از ميان ايشان يار و ياوري برنگزينيد ) .
توضيحات :
« وَدُّوا » : دوست داشته‌اند و آرزو كرده‌اند . « سَوَآءً » : برابر . همگون . « حَيْثُ » : هر كجا . « وَلِيّاً » : دوست . يار . « نَصِيراً » : مددكار . ياور .
سوره نساء آيه 90
متن آيه :
إِلاَّ الَّذِينَ يَصِلُونَ إِلَىَ قَوْمٍ بَيْنَكُمْ وَبَيْنَهُم مِّيثَاقٌ أَوْ جَآؤُوكُمْ حَصِرَتْ صُدُورُهُمْ أَن يُقَاتِلُوكُمْ أَوْ يُقَاتِلُواْ قَوْمَهُمْ وَلَوْ شَاء اللّهُ لَسَلَّطَهُمْ عَلَيْكُمْ فَلَقَاتَلُوكُمْ فَإِنِ اعْتَزَلُوكُمْ فَلَمْ يُقَاتِلُوكُمْ وَأَلْقَوْاْ إِلَيْكُمُ السَّلَمَ فَمَا جَعَلَ اللّهُ لَكُمْ عَلَيْهِمْ سَبِيلاً
ترجمه :
( چنين منافقاني را بكشيد ) مگر كساني كه با گروهي پيوند پيدا مي‌كنند ( و بديشان پناه مي‌برند ) كه ميان شما و آنان پيمان است ( و برابر آن ، پناهندگان به شما و ايشان مصون از تعرّض باشند ) ، و يا كساني كه به پيش شما مي‌آيند و نه سر جنگ با شما دارند و نه مي‌خواهند با قوم خود بجنگند . و اگر خداوند مي‌خواست ايشان را بر شما چيره مي‌كرد و آنان با شما مي‌جنگيدند . بنابراين اگر از شما كناره‌گيري كردند و با شما نجنگيدند و ( بلكه ) پيشنهاد صلح كردند ، خداوند به شما اجازه نمي‌دهد كه متعرّض آنان شويد ( و بلكه موظّفيد دستي را بفشاريد كه براي صلح به سوي شما دراز شده‌است ) .
توضيحات :
« يَصِلُونَ » : پناه مي‌برند . مي‌پيوندند . « مِيثَاق » : پيمان . « حَصِرَتْ صُدُورُهُمْ » : سينه‌هايشان تنگ مي‌گردد و ميان انتخاب اين يا آن در مي‌مانند . « إعْتَزَلُوكُمْ » : از شما كناره‌گيري و دوري كردند . « السَّلَمَ » : صلح . فرمانبرداري و تسليم .
سوره نساء آيه 91
متن آيه :
سَتَجِدُونَ آخَرِينَ يُرِيدُونَ أَن يَأْمَنُوكُمْ وَيَأْمَنُواْ قَوْمَهُمْ كُلَّ مَا رُدُّوَاْ إِلَى الْفِتْنِةِ أُرْكِسُواْ فِيِهَا فَإِن لَّمْ يَعْتَزِلُوكُمْ وَيُلْقُواْ إِلَيْكُمُ السَّلَمَ وَيَكُفُّوَاْ أَيْدِيَهُمْ فَخُذُوهُمْ وَاقْتُلُوهُمْ حَيْثُ ثِقِفْتُمُوهُمْ وَأُوْلَئِكُمْ جَعَلْنَا لَكُمْ عَلَيْهِمْ سُلْطَاناً مُّبِيناً
ترجمه :
گروه ديگري را خواهيد يافت كه مي‌خواهند ( با اظهار ايمان در پيش شما ) از ناحيه شما در امان باشند و ( با اظهار كفر در پيش كافران ) از ناحيه قوم خود در امان بمانند ( و در زمان قدرت هر گروه خويشتن را فريبكارانه جزو آن دسته قلمداد كنند ) . هر زمان كه به سوي كفر ( يا جنگ با مسلمانان ) خوانده شوند با سر در آن فرو مي‌روند ! پس اگر از شما دست نكشيدند و به ترك جنگ و دشمني نگفتند و به شما پيشنهاد صلح ننمودند و دست‌بردار نشدند ، آنان را بگيريد و ( اسير كنيد و در صورت لزوم ) ايشان را هر كجا يافتيد بكشيد . آنان كسانيند كه ما ( به سبب غدر و خيانتشان ) دليل آشكار و برهان واضحي براي ( اسير كردن يا كشتن ) ايشان به دست شما داده‌ايم .
توضيحات :
« ءَاخَرِينَ » : ديگران . « أَن يَأْمَنُوكُمْ وَ يَأْمَنُوا قَوْمَهُم » : اين كه از شما و قوم خود اطمينان حاصل كنند كه در امان مي‌مانند . « رُدُّوا » : برگردانده شدند . مراد اين كه از سوي مشركان ، به كفر و بت‌پرستي دعوت شدند . « الْفِتْنَةِ » : مراد از فتنه در اينجا كفر و جنگ با مسلمانان و بزهكاري است . « أُرْكِسُوا فِيهَا » : به بدترين وجه بدان افكنده مي‌شوند . با سر به سوي آن باز گردانده مي‌شوند و بدان مي‌دوند . « ثَقِفْتُمُوهُمْ » : ايشان را دريافتيد . بر آنان ظفر يافتيد . « سُلْطَاناً » : حجّت و برهان . « مُبِيناً » : واضح و آشكار .
سوره نساء آيه 94
متن آيه :
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ إِذَا ضَرَبْتُمْ فِي سَبِيلِ اللّهِ فَتَبَيَّنُواْ وَلاَ تَقُولُواْ لِمَنْ أَلْقَى إِلَيْكُمُ السَّلاَمَ لَسْتَ مُؤْمِناً تَبْتَغُونَ عَرَضَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا فَعِندَ اللّهِ مَغَانِمُ كَثِيرَةٌ كَذَلِكَ كُنتُم مِّن قَبْلُ فَمَنَّ اللّهُ عَلَيْكُمْ فَتَبَيَّنُواْ إِنَّ اللّهَ كَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيراً
ترجمه :
اي كساني كه ايمان آورده‌ايد ! هنگامي كه ( براي جهاد ) در راه خدا به مسافرت رفتيد تحقيق كنيد ( كه با چه كساني مي‌جنگيد . آيا مسلمانند يا كافر ) و به كسي كه به شما سلام كرد ( و سلام نشانه پذيرش اسلام است ) مگوئيد تو مؤمن نيستي و جوياي مال دنياي ( او ) باشيد . ( بلكه سلام آنان را بپذيريد و پاسخ گوئيد و بدانيد ) كه در پيش خدا غنائم فراواني است ( و آن را براي شما تهيّه ديده است و بسي بهتر از ثروت و غنيمت دنياي فاني است ) . شما پيش از اين ، چنين بوديد ( و كفر را گردن نهاده بوديد و جنگهاي شما تنها انگيزه غارتگري داشت . ) ولي خداوند بر شما منّت نهاد ( و نعمت اسلام را نصيبتان كرد ) پس ( به شكرانه اين نعمت بزرگ ) تحقيق كنيد . بيگمان خداوند از آنچه مي‌كنيد باخبر است .
توضيحات :
« ضَرَبْتُمْ » : گام برداشتيد . به مسافرت رفتيد . « تَبَيَّنُوا » : روشن كنيد . تحقيق كنيد . « تَبْتَغُونَ » : مي‌خواهيد . « عَرَض » : حُطام . كالا و متاع فاني دنيا . « كَذلِكَ كُنتُم مِّن قَبْلُ » : شما نيز پيش از اين چنين وضعي را داشتيد و كافر بوديد . شما پيش از پذيرش اسلام تنها به خاطر مال دنيا مي‌جنگيديد .
متن آيه :
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ إِذَا ضَرَبْتُمْ فِي سَبِيلِ اللّهِ فَتَبَيَّنُواْ وَلاَ تَقُولُواْ لِمَنْ أَلْقَى إِلَيْكُمُ السَّلاَمَ لَسْتَ مُؤْمِناً تَبْتَغُونَ عَرَضَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا فَعِندَ اللّهِ مَغَانِمُ كَثِيرَةٌ كَذَلِكَ كُنتُم مِّن قَبْلُ فَمَنَّ اللّهُ عَلَيْكُمْ فَتَبَيَّنُواْ إِنَّ اللّهَ كَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيراً
ترجمه :
اي كساني كه ايمان آورده‌ايد ! هنگامي كه ( براي جهاد ) در راه خدا به مسافرت رفتيد تحقيق كنيد ( كه با چه كساني مي‌جنگيد . آيا مسلمانند يا كافر ) و به كسي كه به شما سلام كرد ( و سلام نشانه پذيرش اسلام است ) مگوئيد تو مؤمن نيستي و جوياي مال دنياي ( او ) باشيد . ( بلكه سلام آنان را بپذيريد و پاسخ گوئيد و بدانيد ) كه در پيش خدا غنائم فراواني است ( و آن را براي شما تهيّه ديده است و بسي بهتر از ثروت و غنيمت دنياي فاني است ) . شما پيش از اين ، چنين بوديد ( و كفر را گردن نهاده بوديد و جنگهاي شما تنها انگيزه غارتگري داشت . ) ولي خداوند بر شما منّت نهاد ( و نعمت اسلام را نصيبتان كرد ) پس ( به شكرانه اين نعمت بزرگ ) تحقيق كنيد . بيگمان خداوند از آنچه مي‌كنيد باخبر است .
توضيحات :
« ضَرَبْتُمْ » : گام برداشتيد . به مسافرت رفتيد . « تَبَيَّنُوا » : روشن كنيد . تحقيق كنيد . « تَبْتَغُونَ » : مي‌خواهيد . « عَرَض » : حُطام . كالا و متاع فاني دنيا . « كَذلِكَ كُنتُم مِّن قَبْلُ » : شما نيز پيش از اين چنين وضعي را داشتيد و كافر بوديد . شما پيش از پذيرش اسلام تنها به خاطر مال دنيا مي‌جنگيديد .
متن آيه :
لاَّ يَسْتَوِي الْقَاعِدُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ غَيْرُ أُوْلِي الضَّرَرِ وَالْمُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللّهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ فَضَّلَ اللّهُ الْمُجَاهِدِينَ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ عَلَى الْقَاعِدِينَ دَرَجَةً وَكُلاًّ وَعَدَ اللّهُ الْحُسْنَى وَفَضَّلَ اللّهُ الْمُجَاهِدِينَ عَلَى الْقَاعِدِينَ أَجْراً عَظِيماً
ترجمه :
( جهاد با رعايت اين همه احتياطي كه گذشت ، بس بزرگ و ارزشمند است ) . مسلماناني كه ( به جهاد نمي‌روند و در منازل خود ) مي‌نشينند ، با مسلماناني برابر نيستند كه با مال و جان ، در راه يزدان جهاد مي‌كنند . خداوند مرتبه والائي را نصيب مجاهدان كرده است كه بالاتر از درجه خانه‌نشينان است ، مگر چنين خانه‌نشيناني داراي عذري باشند ( كه ايشان را از بيرون شدن براي جهاد بازداشته باشد . در اين صورت درخور سرزنش نيستند ، و پاداش بزرگ خود را از خدا دريافت مي‌دارند و مرتبه بالائي دارند ) . خداوند به هر يك ( از دو گروه مجاهد و وانشستگان معذور ) منزلت زيبا ( و عاقبت والائي ) وعده داده است . و خداوند مجاهدان را بر وانشستگان ( بدون عذر ) با دادن اجر فراوان و بزرگ ، برتري بخشيده است .
توضيحات :
« الْقَاعِدُونَ » : نشستگان . واپس نشستگان با اجازه فرمانده . « غَيْرُ » : بدل يا صفت ( الْقَاعِدُونَ ) است . « أُوْلِي الضَّرَرِ » : زيان ديدگان . افراد معذور . مانند بيماران و كوران و لنگان . « أَجْراً عَظِيماً » : واژه ( أَجْراً ) مي‌تواند مفعولٌ‌به دوم يا مفعول مطلق ( فَضَّلَ ) و يا منصوب به نزع خافض باشد .
سوره نساء آيه 96
متن آيه :
دَرَجَاتٍ مِّنْهُ وَمَغْفِرَةً وَرَحْمَةً وَكَانَ اللّهُ غَفُوراً رَّحِيماً
ترجمه :
درجات بزرگي از ناحيه خدا ( بدانان داده مي‌شود ) همراه با مغفرت و رحمت ( فراوان الله . و اگر لغزشهائي هم داشته‌اند ) خداوند آمرزنده و مهربان است .
توضيحات :
« دَرَجاتٍ » : مراتب و منازل گوناگون مجاهدان ، يا مراد مرتبه و درجه عظيمي است كه با توجّه به مراتب و منازل ديگر ، گوئي يك مرتبه و درجه نيست ، بلكه مراتب و درجات است . ( دَرَجاتٍ ) منصوب است و بَدَل ( أَجْراً ) مي‌باشد .
متن آيه :
دَرَجَاتٍ مِّنْهُ وَمَغْفِرَةً وَرَحْمَةً وَكَانَ اللّهُ غَفُوراً رَّحِيماً
ترجمه :
درجات بزرگي از ناحيه خدا ( بدانان داده مي‌شود ) همراه با مغفرت و رحمت ( فراوان الله . و اگر لغزشهائي هم داشته‌اند ) خداوند آمرزنده و مهربان است .
توضيحات :
« دَرَجاتٍ » : مراتب و منازل گوناگون مجاهدان ، يا مراد مرتبه و درجه عظيمي است كه با توجّه به مراتب و منازل ديگر ، گوئي يك مرتبه و درجه نيست ، بلكه مراتب و درجات است . ( دَرَجاتٍ ) منصوب است و بَدَل ( أَجْراً ) مي‌باشد .
سوره نساء آيه 97
متن آيه :
إِنَّ الَّذِينَ تَوَفَّاهُمُ الْمَلآئِكَةُ ظَالِمِي أَنْفُسِهِمْ قَالُواْ فِيمَ كُنتُمْ قَالُواْ كُنَّا مُسْتَضْعَفِينَ فِي الأَرْضِ قَالْوَاْ أَلَمْ تَكُنْ أَرْضُ اللّهِ وَاسِعَةً فَتُهَاجِرُواْ فِيهَا فَأُوْلَئِكَ مَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَسَاءتْ مَصِيراً
ترجمه :
بيگمان كساني كه فرشتگان ( براي قبض روح در واپسين لحظات زندگي ) به سراغشان مي‌روند و ( مي‌بينند كه به سبب ماندن با كفّار در كفرستان ، و هجرت نكردن به سرزمين ايمان ) بر خود ستم كرده‌اند ، بديشان مي‌گويند : كجا بوده‌ايد ( كه اينك چنين بي‌دين و توشه مرده‌ايد و بدبخت شده‌ايد ؟ عذرخواهان ) گويند : ما بيچارگاني در سرزمين ( كفر ) بوديم ( و چنان كه بايد به انجام دستورات دين نرسيديم ! فرشتگان بديشان ) گويند : مگر زمين خدا وسيع نبود تا در آن ( بتوانيد بار سفر بنديد و به جاي ديگري ) كوچ كنيد ؟ جايگاه آنان دوزخ است ، و چه بد جايگاهي و چه بد سرانجامي !
توضيحات :
« تَوَفَّاهُمْ » : جان ايشان را مي‌گيرند . به قبض روح آنان مي‌پردازند . « ظَالِمِي أَنفُسِهِمْ » : ستمكاران به خود . در اصل : ظَالِمِينَ أَنفُسِهِمْ است كه نون به هنگام اضافه حذف شده است . « مَصِيراً » : جايگاه . سرانجام .
متن آيه :
إِنَّ الَّذِينَ تَوَفَّاهُمُ الْمَلآئِكَةُ ظَالِمِي أَنْفُسِهِمْ قَالُواْ فِيمَ كُنتُمْ قَالُواْ كُنَّا مُسْتَضْعَفِينَ فِي الأَرْضِ قَالْوَاْ أَلَمْ تَكُنْ أَرْضُ اللّهِ وَاسِعَةً فَتُهَاجِرُواْ فِيهَا فَأُوْلَئِكَ مَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَسَاءتْ مَصِيراً
ترجمه :
بيگمان كساني كه فرشتگان ( براي قبض روح در واپسين لحظات زندگي ) به سراغشان مي‌روند و ( مي‌بينند كه به سبب ماندن با كفّار در كفرستان ، و هجرت نكردن به سرزمين ايمان ) بر خود ستم كرده‌اند ، بديشان مي‌گويند : كجا بوده‌ايد ( كه اينك چنين بي‌دين و توشه مرده‌ايد و بدبخت شده‌ايد ؟ عذرخواهان ) گويند : ما بيچارگاني در سرزمين ( كفر ) بوديم ( و چنان كه بايد به انجام دستورات دين نرسيديم ! فرشتگان بديشان ) گويند : مگر زمين خدا وسيع نبود تا در آن ( بتوانيد بار سفر بنديد و به جاي ديگري ) كوچ كنيد ؟ جايگاه آنان دوزخ است ، و چه بد جايگاهي و چه بد سرانجامي !
توضيحات :
« تَوَفَّاهُمْ » : جان ايشان را مي‌گيرند . به قبض روح آنان مي‌پردازند . « ظَالِمِي أَنفُسِهِمْ » : ستمكاران به خود . در اصل : ظَالِمِينَ أَنفُسِهِمْ است كه نون به هنگام اضافه حذف شده است . « مَصِيراً » : جايگاه . سرانجام .
متن آيه :
إِلاَّ الْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاء وَالْوِلْدَانِ لاَ يَسْتَطِيعُونَ حِيلَةً وَلاَ يَهْتَدُونَ سَبِيلاً
ترجمه :
مگر بيچارگاني از مردان و زنان و كودكاني كه كاري از آنان ساخته نيست و راه چاره‌اي نمي‌دانند .
توضيحات :
« الْوِلْدَان » : جمع وَليد ، كودكان .
سوره نساء آيه 99
متن آيه :
فَأُوْلَئِكَ عَسَى اللّهُ أَن يَعْفُوَ عَنْهُمْ وَكَانَ اللّهُ عَفُوّاً غَفُوراً
ترجمه :
پس اميد است كه خداوند از آنان درگذرد ( چون قدرت هجرت نداشته‌اند ) و خداوند بس عفوكننده و آمرزنده است .
توضيحات :
« عَفُوّ » : بسيار عفوكننده .
متن آيه :
فَأُوْلَئِكَ عَسَى اللّهُ أَن يَعْفُوَ عَنْهُمْ وَكَانَ اللّهُ عَفُوّاً غَفُوراً
ترجمه :
پس اميد است كه خداوند از آنان درگذرد ( چون قدرت هجرت نداشته‌اند ) و خداوند بس عفوكننده و آمرزنده است .
توضيحات :
« عَفُوّ » : بسيار عفوكننده .
سوره نساء آيه 100
متن آيه :
وَمَن يُهَاجِرْ فِي سَبِيلِ اللّهِ يَجِدْ فِي الأَرْضِ مُرَاغَماً كَثِيراً وَسَعَةً وَمَن يَخْرُجْ مِن بَيْتِهِ مُهَاجِراً إِلَى اللّهِ وَرَسُولِهِ ثُمَّ يُدْرِكْهُ الْمَوْتُ فَقَدْ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلى اللّهِ وَكَانَ اللّهُ غَفُوراً رَّحِيماً
ترجمه :
كسي كه در راه خدا هجرت كند ، سرزمينهاي فراخ و آزادي فراوان مي‌بيند كه بيني دشمنان را به خاك مذلّت مي‌مالد ، و گشايش و آسايش خواهد يافت . و هر كه از خانه خود بيرون آيد و به سوي ( سرزمينهاي اسلاميِ ) خدا و رسول هجرت كند ، و سپس مرگ او را دريابد ، اجر او بر عهده خدا است ، و خداوند بسي آمرزنده و مهربان است .
توضيحات :
« مُراغَماً » : سرزمينهاي هجرت فراواني كه در آنجاها گشايش و آسايش مادي و معنوي است و مايه حسرت و ذلّت دشمنان دين مي‌شود . « وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَي اللهِ » : پاداش او در پيشگاه خدا ثابت مي‌شود .
متن آيه :
وَمَن يُهَاجِرْ فِي سَبِيلِ اللّهِ يَجِدْ فِي الأَرْضِ مُرَاغَماً كَثِيراً وَسَعَةً وَمَن يَخْرُجْ مِن بَيْتِهِ مُهَاجِراً إِلَى اللّهِ وَرَسُولِهِ ثُمَّ يُدْرِكْهُ الْمَوْتُ فَقَدْ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلى اللّهِ وَكَانَ اللّهُ غَفُوراً رَّحِيماً
ترجمه :
كسي كه در راه خدا هجرت كند ، سرزمينهاي فراخ و آزادي فراوان مي‌بيند كه بيني دشمنان را به خاك مذلّت مي‌مالد ، و گشايش و آسايش خواهد يافت . و هر كه از خانه خود بيرون آيد و به سوي ( سرزمينهاي اسلاميِ ) خدا و رسول هجرت كند ، و سپس مرگ او را دريابد ، اجر او بر عهده خدا است ، و خداوند بسي آمرزنده و مهربان است .
توضيحات :
« مُراغَماً » : سرزمينهاي هجرت فراواني كه در آنجاها گشايش و آسايش مادي و معنوي است و مايه حسرت و ذلّت دشمنان دين مي‌شود . « وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَي اللهِ » : پاداش او در پيشگاه خدا ثابت مي‌شود .
سوره نساء آيه 101
متن آيه :
وَإِذَا ضَرَبْتُمْ فِي الأَرْضِ فَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَن تَقْصُرُواْ مِنَ الصَّلاَةِ إِنْ خِفْتُمْ أَن يَفْتِنَكُمُ الَّذِينَ كَفَرُواْ إِنَّ الْكَافِرِينَ كَانُواْ لَكُمْ عَدُوّاً مُّبِيناً
ترجمه :
هرگاه در زمين به مسافرت پرداختيد و نماز را كوتاه خوانديد ( و چهار ركعتيها را دو ركعت نموديد ) گناهي بر شما نيست ، اگر ترسيديد كه كافران بلائي به شما برسانند و به فتنه‌اي گرفتارتان گردانند . بيگمان كافران دشمنان آشكار شمايند .
توضيحات :
« إِنْ خِفْتُمْ » : اگر ترسيديد . ذكر خوف براي شرط نيست و بلكه قيد غالبي است و بيانگر واقعيّت اين امر است كه سفر اغلب همراه با ترس و خوف از دشمنان بر اثر كثرت مشركان است و الاّ قصر نماز يك حكم عمومي است و در همه سفرها قابل اجرا است و اختصاص به حالت ترس ندارد . مسأله قصر نماز مذكور در اين آيه ، درست همانند مسأله ( رَبَآئِبُكُمُ اللاّتِي فِي حُجُورِكُمْ ) مذكور در آيه 23 همين سوره است .
سوره نساء آيه 102
متن آيه :
وَإِذَا كُنتَ فِيهِمْ فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلاَةَ فَلْتَقُمْ طَآئِفَةٌ مِّنْهُم مَّعَكَ وَلْيَأْخُذُواْ أَسْلِحَتَهُمْ فَإِذَا سَجَدُواْ فَلْيَكُونُواْ مِن وَرَآئِكُمْ وَلْتَأْتِ طَآئِفَةٌ أُخْرَى لَمْ يُصَلُّواْ فَلْيُصَلُّواْ مَعَكَ وَلْيَأْخُذُواْ حِذْرَهُمْ وَأَسْلِحَتَهُمْ وَدَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ لَوْ تَغْفُلُونَ عَنْ أَسْلِحَتِكُمْ وَأَمْتِعَتِكُمْ فَيَمِيلُونَ عَلَيْكُم مَّيْلَةً وَاحِدَةً وَلاَ جُنَاحَ عَلَيْكُمْ إِن كَانَ بِكُمْ أَذًى مِّن مَّطَرٍ أَوْ كُنتُم مَّرْضَى أَن تَضَعُواْ أَسْلِحَتَكُمْ وَخُذُواْ حِذْرَكُمْ إِنَّ اللّهَ أَعَدَّ لِلْكَافِرِينَ عَذَاباً مُّهِيناً
ترجمه :
زماني كه ( تو ، اي پيغمبر ) در ميانشان بودي و نماز ( خوف ) را برايشان بپا داشتي ، دسته‌اي از آنان با تو به نماز ايستند ، و بايد كه اسلحه خود را با خود داشته باشند ، و وقتي كه ( نصف ) نماز را با تو خواندند ( سلام بدهند و به كشيك و نگهباني بپردازند و ) شما را ( از دشمنان ) بپايند و دسته ديگري كه هنوز نماز را نخوانده‌اند ، بيايند و با تو به نماز ايستند و احتياط خود را مراعات و اسلحه خود را داشته باشند . كافران دوست مي‌دارند كاش از اسلحه و كالاهاي خود غافل مي‌شديد و آنان يكباره بر شما تاخت مي‌آوردند ( و غافلگيرتان مي‌كردند و در حين نماز دمار از روزگارتان بر مي‌آوردند ) . اگر از باران ناراحت بوديد يا بيمار بوديد ، گناهي بر شما نخواهد بود كه اسلحه خود را زمين بگذاريد ( ولي باز هم تا آنجا كه ممكن است وسائل سبك دفاعي را از خود دور نكنيد ) و احتياط خويش را بداريد . بيگمان خداوند براي كافران عذاب خواركننده‌اي فراهم ساخته است .
توضيحات :
« لِيَأْخُذُوا » : فاعل اين فعل ، يعني ضمير ( و ) مي‌تواند به نمازگزاران و يا كشيك دهندگان برگردد . « فَإِذا سَجَدُوا » : منظور از سجده در اينجا نماز است . يعني : گروه اوّل يك ركعت را با امام مي‌خوانند و امام پس از اتمام يك ركعت نماز را طول مي‌دهد و اينان يك ركعت ديگر را به تنهائي مي‌خوانند و سلام مي‌دهند و به جبهه جنگ مي‌روند . سپس گروه دوم مي‌آيند و پشت سر امام مي‌ايستند و يك ركعت را با او مي‌خوانند و امام سلام مي‌دهد و آنان بلند مي‌شوند و ركعت ديگري را به تنهائي مي‌خوانند و سلام مي‌دهند . « حِذْر » : احتياط . پرهيز . « فَيَمِيلُونَ » : يورش آورند . « مَيْلَةً » : يورش .
متن آيه :
وَإِذَا كُنتَ فِيهِمْ فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلاَةَ فَلْتَقُمْ طَآئِفَةٌ مِّنْهُم مَّعَكَ وَلْيَأْخُذُواْ أَسْلِحَتَهُمْ فَإِذَا سَجَدُواْ فَلْيَكُونُواْ مِن وَرَآئِكُمْ وَلْتَأْتِ طَآئِفَةٌ أُخْرَى لَمْ يُصَلُّواْ فَلْيُصَلُّواْ مَعَكَ وَلْيَأْخُذُواْ حِذْرَهُمْ وَأَسْلِحَتَهُمْ وَدَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ لَوْ تَغْفُلُونَ عَنْ أَسْلِحَتِكُمْ وَأَمْتِعَتِكُمْ فَيَمِيلُونَ عَلَيْكُم مَّيْلَةً وَاحِدَةً وَلاَ جُنَاحَ عَلَيْكُمْ إِن كَانَ بِكُمْ أَذًى مِّن مَّطَرٍ أَوْ كُنتُم مَّرْضَى أَن تَضَعُواْ أَسْلِحَتَكُمْ وَخُذُواْ حِذْرَكُمْ إِنَّ اللّهَ أَعَدَّ لِلْكَافِرِينَ عَذَاباً مُّهِيناً
ترجمه :
زماني كه ( تو ، اي پيغمبر ) در ميانشان بودي و نماز ( خوف ) را برايشان بپا داشتي ، دسته‌اي از آنان با تو به نماز ايستند ، و بايد كه اسلحه خود را با خود داشته باشند ، و وقتي كه ( نصف ) نماز را با تو خواندند ( سلام بدهند و به كشيك و نگهباني بپردازند و ) شما را ( از دشمنان ) بپايند و دسته ديگري كه هنوز نماز را نخوانده‌اند ، بيايند و با تو به نماز ايستند و احتياط خود را مراعات و اسلحه خود را داشته باشند . كافران دوست مي‌دارند كاش از اسلحه و كالاهاي خود غافل مي‌شديد و آنان يكباره بر شما تاخت مي‌آوردند ( و غافلگيرتان مي‌كردند و در حين نماز دمار از روزگارتان بر مي‌آوردند ) . اگر از باران ناراحت بوديد يا بيمار بوديد ، گناهي بر شما نخواهد بود كه اسلحه خود را زمين بگذاريد ( ولي باز هم تا آنجا كه ممكن است وسائل سبك دفاعي را از خود دور نكنيد ) و احتياط خويش را بداريد . بيگمان خداوند براي كافران عذاب خواركننده‌اي فراهم ساخته است .
توضيحات :
« لِيَأْخُذُوا » : فاعل اين فعل ، يعني ضمير ( و ) مي‌تواند به نمازگزاران و يا كشيك دهندگان برگردد . « فَإِذا سَجَدُوا » : منظور از سجده در اينجا نماز است . يعني : گروه اوّل يك ركعت را با امام مي‌خوانند و امام پس از اتمام يك ركعت نماز را طول مي‌دهد و اينان يك ركعت ديگر را به تنهائي مي‌خوانند و سلام مي‌دهند و به جبهه جنگ مي‌روند . سپس گروه دوم مي‌آيند و پشت سر امام مي‌ايستند و يك ركعت را با او مي‌خوانند و امام سلام مي‌دهد و آنان بلند مي‌شوند و ركعت ديگري را به تنهائي مي‌خوانند و سلام مي‌دهند . « حِذْر » : احتياط . پرهيز . « فَيَمِيلُونَ » : يورش آورند . « مَيْلَةً » : يورش .
سوره نساء آيه 103
متن آيه :
فَإِذَا قَضَيْتُمُ الصَّلاَةَ فَاذْكُرُواْ اللّهَ قِيَاماً وَقُعُوداً وَعَلَى جُنُوبِكُمْ فَإِذَا اطْمَأْنَنتُمْ فَأَقِيمُواْ الصَّلاَةَ إِنَّ الصَّلاَةَ كَانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ كِتَاباً مَّوْقُوتاً
ترجمه :
هرگاه نماز را به پايان برديد ، خداي را ايستاده و نشسته و بر پهلوهايتان افتاده ( و در همه حال و احوال ) ياد كنيد ( و حتّي در كشاكش روزگار و گرماگرم كشت و كشتار ، خدا گوئيد و خدا جوئيد ) و هنگامي كه ( ترس و هراسي نماند و ) آرامش خود را باز يافتيد ، نماز را ( به تمام و كمال و در وقت مشخّص ) برپاي داريد . بيگمان نماز بر مؤمنان فرض و داراي اوقات معلوم و معيّن است .
توضيحات :
« قِيَاماً » : جمع قائم ، ايستادگان . « قُعُوداً » : جمع قاعد ، نشستگان . « جُنُوب » : جمع جنب ، پهلوها . « إِطْمَأْنَنتُمْ » : اطمينان يافتيد . به حال عادي برگشتيد و آرامش خود را باز يافتيد . « كِتَاباً » : فرض . واجب . « مَوْقُوتاً » : زماندار . داراي وقت معلوم و معيّن .
متن آيه :
فَإِذَا قَضَيْتُمُ الصَّلاَةَ فَاذْكُرُواْ اللّهَ قِيَاماً وَقُعُوداً وَعَلَى جُنُوبِكُمْ فَإِذَا اطْمَأْنَنتُمْ فَأَقِيمُواْ الصَّلاَةَ إِنَّ الصَّلاَةَ كَانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ كِتَاباً مَّوْقُوتاً
ترجمه :
هرگاه نماز را به پايان برديد ، خداي را ايستاده و نشسته و بر پهلوهايتان افتاده ( و در همه حال و احوال ) ياد كنيد ( و حتّي در كشاكش روزگار و گرماگرم كشت و كشتار ، خدا گوئيد و خدا جوئيد ) و هنگامي كه ( ترس و هراسي نماند و ) آرامش خود را باز يافتيد ، نماز را ( به تمام و كمال و در وقت مشخّص ) برپاي داريد . بيگمان نماز بر مؤمنان فرض و داراي اوقات معلوم و معيّن است .
توضيحات :
« قِيَاماً » : جمع قائم ، ايستادگان . « قُعُوداً » : جمع قاعد ، نشستگان . « جُنُوب » : جمع جنب ، پهلوها . « إِطْمَأْنَنتُمْ » : اطمينان يافتيد . به حال عادي برگشتيد و آرامش خود را باز يافتيد . « كِتَاباً » : فرض . واجب . « مَوْقُوتاً » : زماندار . داراي وقت معلوم و معيّن .
سوره نساء آيه 104
متن آيه :
وَلاَ تَهِنُواْ فِي ابْتِغَاء الْقَوْمِ إِن تَكُونُواْ تَأْلَمُونَ فَإِنَّهُمْ يَأْلَمُونَ كَمَا تَأْلَمونَ وَتَرْجُونَ مِنَ اللّهِ مَا لاَ يَرْجُونَ وَكَانَ اللّهُ عَلِيماً حَكِيماً
ترجمه :
در جستجوي قوم ( كافري كه اعلان جنگ نموده و مي‌كوشند از همه سو بر شما تاخت آورند ) سستي مكنيد ( و پيوسته در كمين ايشان باشيد و با آنان برزميد ) . اگر ( از جنگ و جراحات ) درد مي‌كشيد ، آنان هم مثل شما درد مي‌كشند و رنج مي‌برند ، ( ولي فرق شما و ايشان در اين است كه ) شما چيزي از خدا مي‌خواهيد كه آنان نمي‌خواهند ( و آن رضاي الله و بهشت جاويدان است ) و خداوند آگاه ( از اعمال شما و اعمال آنان ، و ) حكيم است ( و به هر يك از شما و ايشان سزا و جزاي كارتان را مي‌دهد ) .
توضيحات :
« لا تَهِنُوا » : سست و ضعيف مشويد . از ماده ( وهْن ) .
متن آيه :
وَلاَ تَهِنُواْ فِي ابْتِغَاء الْقَوْمِ إِن تَكُونُواْ تَأْلَمُونَ فَإِنَّهُمْ يَأْلَمُونَ كَمَا تَأْلَمونَ وَتَرْجُونَ مِنَ اللّهِ مَا لاَ يَرْجُونَ وَكَانَ اللّهُ عَلِيماً حَكِيماً
ترجمه :
در جستجوي قوم ( كافري كه اعلان جنگ نموده و مي‌كوشند از همه سو بر شما تاخت آورند ) سستي مكنيد ( و پيوسته در كمين ايشان باشيد و با آنان برزميد ) . اگر ( از جنگ و جراحات ) درد مي‌كشيد ، آنان هم مثل شما درد مي‌كشند و رنج مي‌برند ، ( ولي فرق شما و ايشان در اين است كه ) شما چيزي از خدا مي‌خواهيد كه آنان نمي‌خواهند ( و آن رضاي الله و بهشت جاويدان است ) و خداوند آگاه ( از اعمال شما و اعمال آنان ، و ) حكيم است ( و به هر يك از شما و ايشان سزا و جزاي كارتان را مي‌دهد ) .
توضيحات :
« لا تَهِنُوا » : سست و ضعيف مشويد . از ماده ( وهْن ) .
سوره نساء آيه 138
متن آيه :
بَشِّرِ الْمُنَافِقِينَ بِأَنَّ لَهُمْ عَذَاباً أَلِيماً
ترجمه :
به منافقان مژده بده كه عذاب دردناكي دارند .
توضيحات :
« بَشِّرْ » : مژده بده . بشارت‌دادن در اينجا جنبه ريشخند دارد ..
متن آيه :
بَشِّرِ الْمُنَافِقِينَ بِأَنَّ لَهُمْ عَذَاباً أَلِيماً
ترجمه :
به منافقان مژده بده كه عذاب دردناكي دارند .
توضيحات :
« بَشِّرْ » : مژده بده . بشارت‌دادن در اينجا جنبه ريشخند دارد ..
سوره نساء آيه 139
متن آيه :
الَّذِينَ يَتَّخِذُونَ الْكَافِرِينَ أَوْلِيَاء مِن دُونِ الْمُؤْمِنِينَ أَيَبْتَغُونَ عِندَهُمُ الْعِزَّةَ فَإِنَّ العِزَّةَ لِلّهِ جَمِيعاً
ترجمه :
اين منافقان كساني هستند كه كافران را به جاي مؤمنان به سرپرستي و دوستي مي‌گيرند . آيا عزّت را در پيش كافران مي‌جويند ؟ ( چنين چيزي محال است ) چرا كه عزّت و شوكت جملگي از آن خدا است ( و هر كه از خدا عزّت جويد عزيز شود ، و هر كه از غير او عزّت طلبد ذليل گردد ) .
توضيحات :
« مِن دُونِ » : به جاي . « جَمِيعاً » : حال است .
سوره نساء آيه 140
متن آيه :
وَقَدْ نَزَّلَ عَلَيْكُمْ فِي الْكِتَابِ أَنْ إِذَا سَمِعْتُمْ آيَاتِ اللّهِ يُكَفَرُ بِهَا وَيُسْتَهْزَأُ بِهَا فَلاَ تَقْعُدُواْ مَعَهُمْ حَتَّى يَخُوضُواْ فِي حَدِيثٍ غَيْرِهِ إِنَّكُمْ إِذاً مِّثْلُهُمْ إِنَّ اللّهَ جَامِعُ الْمُنَافِقِينَ وَالْكَافِرِينَ فِي جَهَنَّمَ جَمِيعاً
ترجمه :
خداوند در كتاب ( قرآن ، اين حكم را ) بر شما نازل كرده است كه چون شنيديد به آيات خدا كفر ورزيده مي‌شود و آيات خدا به بازيچه گرفته مي‌شود ، با چنين كساني منشينيد تا آن گاه كه به سخن ديگري بپردازند ( و دست از كفر و شوخي نابهنجار خود بردارند ) . بيگمان در اين صورت ( كه با ايشان همنشين مي‌شويد و به استهزاء آنان گوش فرا مي‌دهيد ) شما هم مثل آنان خواهيد بود ( و در استهزاء به قرآن شريك ايشان خواهيد گشت ) . شك نيست كه خداوند منافقان و كافران را همگي در دوزخ گرد مي‌آورد ؛ ( پس از مخالطه و مجالسه ايشان بپرهيزيد تا همراه آنان به آتش دوزخ گرفتار نيائيد ) .
توضيحات :
« حَتَّيا يَخُوضُوا » : تا بپردازند . تا فرو روند .
متن آيه :
وَقَدْ نَزَّلَ عَلَيْكُمْ فِي الْكِتَابِ أَنْ إِذَا سَمِعْتُمْ آيَاتِ اللّهِ يُكَفَرُ بِهَا وَيُسْتَهْزَأُ بِهَا فَلاَ تَقْعُدُواْ مَعَهُمْ حَتَّى يَخُوضُواْ فِي حَدِيثٍ غَيْرِهِ إِنَّكُمْ إِذاً مِّثْلُهُمْ إِنَّ اللّهَ جَامِعُ الْمُنَافِقِينَ وَالْكَافِرِينَ فِي جَهَنَّمَ جَمِيعاً
ترجمه :
خداوند در كتاب ( قرآن ، اين حكم را ) بر شما نازل كرده است كه چون شنيديد به آيات خدا كفر ورزيده مي‌شود و آيات خدا به بازيچه گرفته مي‌شود ، با چنين كساني منشينيد تا آن گاه كه به سخن ديگري بپردازند ( و دست از كفر و شوخي نابهنجار خود بردارند ) . بيگمان در اين صورت ( كه با ايشان همنشين مي‌شويد و به استهزاء آنان گوش فرا مي‌دهيد ) شما هم مثل آنان خواهيد بود ( و در استهزاء به قرآن شريك ايشان خواهيد گشت ) . شك نيست كه خداوند منافقان و كافران را همگي در دوزخ گرد مي‌آورد ؛ ( پس از مخالطه و مجالسه ايشان بپرهيزيد تا همراه آنان به آتش دوزخ گرفتار نيائيد ) .
توضيحات :
« حَتَّيا يَخُوضُوا » : تا بپردازند . تا فرو روند .
متن آيه :
الَّذِينَ يَتَرَبَّصُونَ بِكُمْ فَإِن كَانَ لَكُمْ فَتْحٌ مِّنَ اللّهِ قَالُواْ أَلَمْ نَكُن مَّعَكُمْ وَإِن كَانَ لِلْكَافِرِينَ نَصِيبٌ قَالُواْ أَلَمْ نَسْتَحْوِذْ عَلَيْكُمْ وَنَمْنَعْكُم مِّنَ الْمُؤْمِنِينَ فَاللّهُ يَحْكُمُ بَيْنَكُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلَن يَجْعَلَ اللّهُ لِلْكَافِرِينَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ سَبِيلاً
ترجمه :
منافقان كسانيند كه پيوسته شما را مي‌پايند ( و در انتظار آن هستند كه چه وقت به بلايا و مصائب گرفتار آئيد ) . پس اگر پيروزي و فتحي از سوي خدا نصيب شما گرديد ، مي‌گويند : مگر جز اين است كه ما با شما بوده و از جماعت شمائيم ؟ ( لذا ما هم در غنيمت و دستاورد جنگ سهيم هستيم و بهره ما را بپردازيد ! ) ؛ و اگر سهمي ( از پيروزي ) نصيب كافران گرديد ، مي‌گويند : مگر ما نبوديم كه مي‌توانستيم ( همراه مؤمنان با شما بجنگيم و ) بر شما چيره شويم و دست شما را از سر مؤمنان كوتاه كنيم ؟ ( ولي ما رفيق قافله و شريك دزد بوديم و مسلمانان را دلسرد مي‌كرديم و براي شما جاسوسي مي‌نموديم و پيوسته در تحريك شما عليه مسلمانان مي‌كوشيديم . بنابراين با شما سهيم خواهيم بود ) . روز قيامت خداوند ميان شما ( مؤمنان و چنين منافقاني ) داوري خواهد كرد . و ( مادام كه مؤمنان داراي ايمان راستين و كردار شايسته و بايسته باشند ) هرگز خداوند كافران را بر مؤمنان چيره نخواهد ساخت .
توضيحات :
« يَتَرَبَّصُونَ » : منتظر مي‌مانند . در انتظار رسيدن بلايا و مصائب به شمايند ( نگا : توبه / 98 ) . « أَلَمْ نَسْتَحْوِذْ عَلَيْكُمْ ؟ » : مگر نه اين است كه مي‌توانستيم بر شما چيره شويم ؟ از مصدر ( إِسْتِحْوَاذ ) به معني استيلاء و چيره‌شدن . « سَبِيلاً » : راهي براي تسلّط .
سوره نساء آيه 142
متن آيه :
إِنَّ الْمُنَافِقِينَ يُخَادِعُونَ اللّهَ وَهُوَ خَادِعُهُمْ وَإِذَا قَامُواْ إِلَى الصَّلاَةِ قَامُواْ كُسَالَى يُرَآؤُونَ النَّاسَ وَلاَ يَذْكُرُونَ اللّهَ إِلاَّ قَلِيلاً
ترجمه :
بيگمان منافقان ( نشانه‌هاي ايشان را مي‌نمايانند و كفر خويش را پنهان مي‌دارند و به خيال خام خود ) خدا را گول مي‌زنند ! در حالي كه خداوند ( دماء و اموال ايشان را در دنيا محفوظ مي‌نمايد ، و در آخرت دوزخ را براي آنان مهيّا مي‌دارد و بدين وسيله ) ايشان را گول مي‌زند . منافقان هنگامي كه براي نماز برمي‌خيزند ، سست و بي‌حال به نماز مي‌ايستند و با مردم ريا مي‌كنند ( و نمازشان به خاطر مردم است ؛ نه به خاطر خدا ) و خداي را كمتر ياد مي‌كنند و جز اندكي به عبادت او نمي‌پردازند .
توضيحات :
« كُسَالَيا » : جمع كَسْلان ، تنبلها ، سستها . « يُرَآؤُونَ » : ريا مي‌كنند . به مردم مي‌نمايند خلاف آنچه بر آن هستند .
متن آيه :
إِنَّ الْمُنَافِقِينَ يُخَادِعُونَ اللّهَ وَهُوَ خَادِعُهُمْ وَإِذَا قَامُواْ إِلَى الصَّلاَةِ قَامُواْ كُسَالَى يُرَآؤُونَ النَّاسَ وَلاَ يَذْكُرُونَ اللّهَ إِلاَّ قَلِيلاً
ترجمه :
بيگمان منافقان ( نشانه‌هاي ايشان را مي‌نمايانند و كفر خويش را پنهان مي‌دارند و به خيال خام خود ) خدا را گول مي‌زنند ! در حالي كه خداوند ( دماء و اموال ايشان را در دنيا محفوظ مي‌نمايد ، و در آخرت دوزخ را براي آنان مهيّا مي‌دارد و بدين وسيله ) ايشان را گول مي‌زند . منافقان هنگامي كه براي نماز برمي‌خيزند ، سست و بي‌حال به نماز مي‌ايستند و با مردم ريا مي‌كنند ( و نمازشان به خاطر مردم است ؛ نه به خاطر خدا ) و خداي را كمتر ياد مي‌كنند و جز اندكي به عبادت او نمي‌پردازند .
توضيحات :
« كُسَالَيا » : جمع كَسْلان ، تنبلها ، سستها . « يُرَآؤُونَ » : ريا مي‌كنند . به مردم مي‌نمايند خلاف آنچه بر آن هستند .
سوره نساء آيه 143
متن آيه :
مُّذَبْذَبِينَ بَيْنَ ذَلِكَ لاَ إِلَى هَؤُلاء وَلاَ إِلَى هَؤُلاء وَمَن يُضْلِلِ اللّهُ فَلَن تَجِدَ لَهُ سَبِيلاً
ترجمه :
در اين ميان سرگشته و متردّدند . ( گاهي به سوي دين مي‌روند و گاهي به سوي كفر مي‌دوند . زماني خويشتن را در صف مؤمنان ، و زماني در صف كافران جاي مي‌دهند ! امّا در حقيقت ) نه با اينان و نه با آنان هستند ( و گمراه و حيرانند ) و هر كه را خداوند ( بر اثر اعمال زشت و ناپسندش ) سرگشته و گمراه كند ، راهي براي او ( به سوي سعادت و هدايت ) نخواهي يافت .
توضيحات :
« مُذَبْذَبِينَ » : متردّدين . اشخاص سرگردان و دودل .
سوره نساء آيه 144
متن آيه :
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لاَ تَتَّخِذُواْ الْكَافِرِينَ أَوْلِيَاء مِن دُونِ الْمُؤْمِنِينَ أَتُرِيدُونَ أَن تَجْعَلُواْ لِلّهِ عَلَيْكُمْ سُلْطَاناً مُّبِيناً
ترجمه :
اي كساني كه ايمان آورده‌ايد ! كافران را به جاي مؤمنان به دوستي نگيريد . مگر مي‌خواهيد حجّت و برهان آشكاري عليه خود به دست خدا دهيد ( بر اين كه شما هم جزو منافقانيد ؟ ) .
توضيحات :
« أَوْلِيَآء » : جمع ولي ، دوستان . سرپرستان . « سُلْطَاناً مُّبِيناً » : دليل آشكار .
متن آيه :
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لاَ تَتَّخِذُواْ الْكَافِرِينَ أَوْلِيَاء مِن دُونِ الْمُؤْمِنِينَ أَتُرِيدُونَ أَن تَجْعَلُواْ لِلّهِ عَلَيْكُمْ سُلْطَاناً مُّبِيناً
ترجمه :
اي كساني كه ايمان آورده‌ايد ! كافران را به جاي مؤمنان به دوستي نگيريد . مگر مي‌خواهيد حجّت و برهان آشكاري عليه خود به دست خدا دهيد ( بر اين كه شما هم جزو منافقانيد ؟ ) .
توضيحات :
« أَوْلِيَآء » : جمع ولي ، دوستان . سرپرستان . « سُلْطَاناً مُّبِيناً » : دليل آشكار .
متن آيه :
إِنَّ الْمُنَافِقِينَ فِي الدَّرْكِ الأَسْفَلِ مِنَ النَّارِ وَلَن تَجِدَ لَهُمْ نَصِيراً
ترجمه :
بيگمان منافقان در اعماق دوزخ و در پائين‌ترين مكان آن هستند و هرگز ياوري براي آنان نخواهي يافت ( تا به فريادشان رسد و آنان را برهاند ) .
توضيحات :
« الدَّرْكِ » : قعر شي‌ء عميق . طبقه پائين . دَرَكات دوزخ برعكس دَرَجات بهشت است .
سوره نساء آيه 146
متن آيه :
إِلاَّ الَّذِينَ تَابُواْ وَأَصْلَحُواْ وَاعْتَصَمُواْ بِاللّهِ وَأَخْلَصُواْ دِينَهُمْ لِلّهِ فَأُوْلَئِكَ مَعَ الْمُؤْمِنِينَ وَسَوْفَ يُؤْتِ اللّهُ الْمُؤْمِنِينَ أَجْراً عَظِيماً
ترجمه :
مگر كساني ( از ايشان ) كه توبه كنند و برگردند و به اصلاح ( اعمال و نيّات خود ) بپردازند و به خدا متوسّل شوند و آئين خويش را خالصانه از آن خدا كنند ( و فقط و فقط او را بپرستند و به فرياد خوانند و خالق و رازق دانند ) . پس آنان از زمره مؤمنان خواهند بود ( و پاداش مؤمنان را خواهند داشت ) و خداوند به مؤمنان پاداش بزرگ خواهد داد .
توضيحات :
« إِعْتَصَمُوا » : چنگ زدند . متوسّل شدند . « إِعْتَصَمُوا بِاللهِ » : به كتاب و شرع خدا تمسّك جستند .
متن آيه :
إِلاَّ الَّذِينَ تَابُواْ وَأَصْلَحُواْ وَاعْتَصَمُواْ بِاللّهِ وَأَخْلَصُواْ دِينَهُمْ لِلّهِ فَأُوْلَئِكَ مَعَ الْمُؤْمِنِينَ وَسَوْفَ يُؤْتِ اللّهُ الْمُؤْمِنِينَ أَجْراً عَظِيماً
ترجمه :
مگر كساني ( از ايشان ) كه توبه كنند و برگردند و به اصلاح ( اعمال و نيّات خود ) بپردازند و به خدا متوسّل شوند و آئين خويش را خالصانه از آن خدا كنند ( و فقط و فقط او را بپرستند و به فرياد خوانند و خالق و رازق دانند ) . پس آنان از زمره مؤمنان خواهند بود ( و پاداش مؤمنان را خواهند داشت ) و خداوند به مؤمنان پاداش بزرگ خواهد داد .
توضيحات :
« إِعْتَصَمُوا » : چنگ زدند . متوسّل شدند . « إِعْتَصَمُوا بِاللهِ » : به كتاب و شرع خدا تمسّك جستند .
سوره نساء آيه 147
متن آيه :
مَّا يَفْعَلُ اللّهُ بِعَذَابِكُمْ إِن شَكَرْتُمْ وَآمَنتُمْ وَكَانَ اللّهُ شَاكِراً عَلِيماً
ترجمه :
خداوند چه نيازي به عذاب دادن شما دارد اگر شكرگزاري كنيد و ايمان بياوريد ؟ پروردگار شكرگزار ( طاعت و عبادت بندگان و ) آگاه ( از اعمال و نيّات همگان ) است .
توضيحات :
« شَاكِراً » : شكرگزار . مراد اين كه خداوند كار بندگان را بي‌مزد نمي‌گذارد و در برابر طاعت محدود و اندك دنيا ، پاداش نامحدود و فراوان آخرت را عطاء مي‌فرمايد .
متن آيه :
مَّا يَفْعَلُ اللّهُ بِعَذَابِكُمْ إِن شَكَرْتُمْ وَآمَنتُمْ وَكَانَ اللّهُ شَاكِراً عَلِيماً
ترجمه :
خداوند چه نيازي به عذاب دادن شما دارد اگر شكرگزاري كنيد و ايمان بياوريد ؟ پروردگار شكرگزار ( طاعت و عبادت بندگان و ) آگاه ( از اعمال و نيّات همگان ) است .
توضيحات :
« شَاكِراً » : شكرگزار . مراد اين كه خداوند كار بندگان را بي‌مزد نمي‌گذارد و در برابر طاعت محدود و اندك دنيا ، پاداش نامحدود و فراوان آخرت را عطاء مي‌فرمايد .
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر